Ehmedê Xanî Mem û Zîn’de aşktan tasavvufa, Kürtlerin kaderinden Newroz’a, İblis’ten ontoloji ve diyalektiğe birçok alanda yeni düşünceler geliştirmiştir. Şair bir beytinde düşünceleri için “Mem û Zîn”i bir vasıta kıldığını şöyle vurgulamaktadır: Şerha xemê dil bikim fesane (İçimdeki dertleri açıklayıp efsaneleştireyim) Zînêû Memê bikim behane (Zîn ve Mem hikâyesini buna bahane edeyim) Xanî, duru şaraba benzeyen Arapça, Farsça ve Türkçeyi bir tarafa bırakarak bu kitabı kendi dili Kürtçeyle yazmay ...